“Ik voel me duizelig”
Dat is een zin die artsen vaak horen. Bijna een derde van mensen boven 60 jaar heeft last van terugkerende duizeligheid of evenwichtsverlies. Duizeligheid uit zich in verschillende vormen: sommige patiënten vallen sneller, anderen worden weken lang geplaagd door een duizelig gevoel dat steeds terugkomt of zien zwarte vlekken wanneer ze rechtstaan, terwijl nog anderen plots een onverklaarbaar "licht gevoel" in hun hoofd ervaren of draaierig zijn.
Een duidelijke beschrijving van de symptomen is zeer belangrijk opdat artsen hun patiënt goed kunnen behandelen.
Er zijn verschillende manieren om het type vertigo/duizeligheid te beschrijven: draaiduizeligheid, positieduizeligheid en zweefduizeligheid (liftgevoel). Ook de duur van de vertigo-aanval, triggers en bijkomende symptomen zijn daarbij belangrijke info. Aan de hand van de symptomen kan een arts een onderscheid maken tussen “echte vertigo” die veroorzaakt wordt door een specifieke stoornis in het evenwichtsorgaan en “vertigo van andere oorsprong” met gelijkaardige symptomen.
Hoe lang duurt duizeligheid?
De duur van een duizeligheidsaanval is een belangrijk element voor de diagnose. Acute duizeligheid duurt enkele seconden, maar kan ook minuten aanhouden. Nu en dan verdwijnt de duizeligheid, om dan plots terug te komen. Bij aanhoudende duizeligheid duurt het probleem dagen aan een stuk met wisselende ernst. Als u meer dan drie maanden na elkaar aanvallen van duizeligheid hebt, is er sprake van chronische duizeligheid.
Hier worden de belangrijkste verschillen in duur van de aanvallen opgelijst:
Wat veroorzaakt duizeligheid?
Aanvallen van duizeligheid kunnen zich voordoen zonder duidelijke triggers of aanleiding. Dat is het geval bij onder andere de ziekte van Ménière, bepaalde cardiovasculaire problemen of migraine. In veel andere gevallen kunnen de triggers voor duizeligheid duidelijk worden geïdentificeerd:
- Als bepaalde bewegingen van het hoofd, bv. bij het omdraaien in bed of het opkijken, je duizelig maken, lijd je misschien aan benigne paroxysmale positieduizeligheid.
- Als opstaan vanuit een zittende of liggende positie een duizeligheidsaanval veroorzaakt, overweegt een arts misschien de diagnose orthostatische duizeligheid. Dat is een reactie op een daling van de bloeddruk bij het opstaan.
- Als rijden met de auto of varen op een boot duizeligheid veroorzaakt, spreekt men vaak van kinetose of “reisziekte”. Dit gaat vaak samen met misselijkheid en braken.
- Aanvallen van psychogene of somatoforme duizeligheid (stressduizeligheid) worden uitgelokt door bepaalde sociale situaties, zoals relatieconflicten of bepaalde stresssituaties op het werk.
Het is beter dat je dit bespreekt met jouw arts
Duizeligheid wordt niet alleen uitgelokt door bepaalde bewegingen of situaties. Het kan ook een symptoom zijn van tal van andere ziektes. Daarom is het aangewezen dat je jouw symptomen met jouw arts bespreekt.
Bijkomende symptomen
Patiënten lijden vaak niet alleen aan duizeligheid, maar hebben ook te kampen met bijkomende symptomen. Bepaalde van deze bijkomende symptomen wijzen naar een zekere oorzaak. Beschrijf jouw arts de bijkomende symptomen, want dit is essentieel voor het stellen van de diagnose.
Ernstige bijkomende symptomen die betrekking hebben op het autonome zenuwstelsel zoals misselijkheid of zweten kunnen wijzen op een aandoening van het evenwichtssysteem.
Spontane migraineduizeligheid gaat soms samen met een verhoogde gevoeligheid voor licht en geluid. Licht en geluid kunnen ook triggers zijn bij dit soort duizeligheid.
Draaiduizeligheid bij de ziekte van Ménière komt steeds voor in combinatie met gehoorverlies en oorsuizen (tinnitus) in één oor. Ook druk op het oor kan een bijkomend symptoom zijn bij de ziekte van Ménière.
Oscillopsie komt voor wanneer een voorwerp waarop je jouw blik fixeert lijkt te trillen of vibreren. Dit verschijnsel komt voor bij onder meer vestibulaire neuritis.
Ook de oogballen zelf kunnen trillen. Dergelijke nystagmus (oogtrilling) komt voor bij o.a. benigne paroxismale positieduizeligheid (BPPD) en neuritis vestibularis of vestibulaire neuritis. In dit geval zal jouw arts het type oogtrilling en de richting van de oogtrilling onderzoeken, want die verschillen van aandoening tot aandoening.
Deze bijkomende symptomen kunnen duiden op een emotionele of mentale (psychogene) oorzaak, zoals depressie of fobieën (zoals bij somatoforme duizeligheid).
Zwarte vlekken voor de ogen of flauwvallen door een verminderde bloedtoevoer naar de hersenen (syncope/collaps) duiden op een verlaging van de bloeddruk bij het opstaan (orthostatische duizeligheid) of hartritmestoornissen.
Duizeligheid in combinatie met moeilijkheden bij het praten of slikken kan wijzen op MS of een beroerte.
Soorten van duizeligheid
Hoe zou je het omschrijven: draaimolen, boot op een woelige zee, bewegende lift of 'watten in uw hoofd"?
De manier waarop je de duizelingen ervaart, geeft de arts belangrijke informatie over de oorzaak van je duizeligheid. De eerste belangrijke vraag is: "Is je duizeligheid richtinggebonden?" Duizeligheidsklachten waar patiënten een richting aan toekennen, hebben vaak een tastbare oorzaak, bv. schade aan het evenwichtsorgaan in het binnenoor. In dit geval gaat het vermoedelijk over een perifere of vestibulaire aandoening.
1. Draaiduizeligheid
Draaiduizeligheid gaat vaak gepaard met een draaierig gevoel, alsof de kamer draait, vergelijkbaar met een ritje op een draaimolen. Dit type vertigo komt voor bij de ziekte van Ménière, benigne paroxysmale positieduizeligheid ( afgekort BPPD) of een storing in het vestibulair systeem (neuritis vestibularis).
De oorzaken van duizeligheid zijn net zo uiteenlopend als de verschillende soorten vertigo/duizeligheid. Zo kan de patiënt een zwevend gevoel ervaren, alsof hij in een lift zit die zich in gang zet, maar kan hij ook last hebben van positieduizeligheid waardoor zijn gang en houding onzeker en schokkerig is.
Doorgaans komt draaiduizeligheid spontaan voor. Deze vorm van duizeligheid is onvoorspelbaar en kan enkele minuten tot enkele dagen duren. Draaiduizeligheid kan worden opgedeeld in twee subtypes: aanvallen van draaiduizeligheid en aanhoudende draaiduizeligheid.
Aanhoudende draaiduizeligheid
Als de symptomen van draaiduizeligheid uren of zelfs dagen aanhouden, spreken we van aanhoudende draaiduizeligheid. Dit gaat doorgaans samen met vallen, misselijkheid, braken en oogtrillingen (ook nystagmus genoemd). Dit type vertigo wordt meestal veroorzaakt door een functionele storing in het evenwichtssysteem. Draaiduizeligheid is vaak het resultaat van een ontstoken evenwichtszenuw die het evenwichtssysteem aan één kant stillegt. De klachten gaan meestal weg na één of twee weken.
Aanvallen van draaiduizeligheid
Doorgaans komen aanvallen van draaiduizeligheid onverwachts op en zijn ze vrij ernstig. Ze kunnen enkele seconden of minuten duren. Patiënten ervaren misselijkheid en draaierigheid, en hebben de neiging om te vallen. De oorzaak van dergelijke aanvallen kan de ziekte van Ménière zijn, maar ook benigne paroxysmale positieduizeligheid gaat gepaard met plotse aanvallen die slechts enkele seconden duren.
2. Positieduizeligheid
Een typisch kenmerk van positieduizeligheid is een onzeker, schokkerig looppatroon. Het voelt alsof de vloer kantelt en je op een boot zit tijdens een storm. Dit is typisch voor onder meer somatoforme duizeligheid, ook bekend als psychogene of stressgerelateerde duizeligheid.
Positieduizeligheid lijkt sterk op draaiduizeligheid en zweefduizeligheid (liftgevoel), maar veroorzaakt meer instabiliteit en valneigingen.
Duizeligheid veroorzaakt door emotionele stress
Somatoforme duizeligheid is positieduizeligheid die veroorzaakt wordt door emotionele stress. Triggers zijn onder andere angst (bv. bij hoogtevrees), acute stress of depressie. Angst voor grote groepen of vliegangst kunnen een plotse opstoot van duizeligheid met zich meebrengen. Somatoforme duizeligheid wordt veroorzaakt door stress of angst, maar heeft geen fysieke aanleiding. Kortademigheid, snelle hartslag en slaapstoornissen komen vaak voor bij dit type duizeligheid. Rillingen zijn typisch bij fobieën en angststoornissen, terwijl bij depressie ook vaak hoofdpijn voorkomt.
Aanvallen van positieduizeligheid verdwijnen meestal na enkele seconden. In bepaalde gevallen blijven ze terugkomen. Bespreek met jouw arts hoe je hiermee kunt omgaan en welke behandeling aangewezen is.
Moeder Natuur helpt een handje
Wanneer jouw arts positieduizeligheid bij je vaststelt, is het belangrijk dat je letterlijk in actie komt. Bewegen kan namelijk helpen je symptomen te verlichten.
3. Het liftgevoel (zweefduizeligheid)
Duizeligheid die aanvoelt als zweven lijkt op het gevoel dat men krijgt wanneer een lift begint te bewegen: de onderkant van de lift gaat omhoog of omlaag en kan een specifiek gevoel van duizeligheid met zich meebrengen. Zweefduizeligheid kan veroorzaakt worden door somatoforme factoren. In tegenstelling tot directionele vormen van duizeligheid, voelen mensen met niet-richtinggebonden duizeligheid zich wankel. Ze voelen zich wazig of hebben visuele problemen (dubbelzicht of zwarte vlekken). Veel patiënten hebben het gevoel dat er "watten in hun hoofd" zitten. Niet-richtinggebonden duizeligheid kan wijzen op cardiovasculaire of metabolische ziekten, maar ook op oogaandoeningen.
Zweefduizeligheid (liftgevoel) – een achtbaan die nooit stopt
De zintuigen van mensen met duizeligheid zijn verstoord. Dit zorgt voor evenwichtsstoornissen, bewegingsonzekerheid en een instabiele houding of manier van lopen (je lichaam niet meer onder controle hebben).
Naast draai- en positieduizeligheid wordt zweefduizeligheid beschouwd als één van de meest onaangename en vervelende vormen van duizeligheid. Mensen met zweefduizeligheid hebben voortdurend het gevoel dat ze in een bewegende lift of op een achtbaan zitten. Het voelt aan als die typische duizeligheid bij een steile val of snelle daling.
Zweefduizeligheid (liftgevoel) is één van de systemische types duizeligheid/vertigo
Zweefduizeligheid of het liftgevoel wordt gecategoriseerd als een systemische vorm van duizeligheid die veroorzaakt wordt door een aandoening van het evenwichtssysteem in het cerebellum of de hersenstam.
Aanvallen van zweefduizeligheid (liftgevoel) duren doorgaans enkele seconden of enkele minuten. Ze gaan samen met slaperigheid en ernstig ongemak. Wankel op de benen staan, komt ook vaak voor, wat het risico op vallen vergroot.